maandag 1 augustus 2016

De Waarde van Woede

Enkele weken geleden zond HUMAN een deel uit de serie Dus Ik Ben….. (HUMAN) ( http://www.npo.nl/dus-ik-ben-woedend/12-06-2016/VPWON_1251319  )

Stine Jensen, de presentator onderzoekt tijdens deze uitzending hoe wij met woede omgaan. Ik merk tijdens het kijken dat ik geboeid raak door dit onderwerp en ontstaat het idee voor een blog.

Flamencodans: gekanaliseerde woede..
Stine constateert terecht dat woede in onze samenleving tegenwoordig alom aanwezig is gezien bv de vele scheldpartijen op twitter en dat er maar heel weinig nodig is om deze te doen ontvlammen. Zomaar je woede uiten, lijkt steeds vanzelfsprekender te worden. 

Ik denk terug aan mijn kinderjaren waarin ik als driftkikkertje nog een ongeremde woede liet zien. Mijn oudere broer wist regelmatig het bloed onder mijn nagels vandaan te halen en dan gebeurde het: Was ik normaal best wel bang voor hem, nu ontplofte ik en ging hem met alles wat binnen handbereik was te lijf. Op zo’n moment bèn ik dan totaal mijn woede en nergens bang voor. Ik voel mij dan enorm sterk! Mijn broer, eerst oppermachtig, wordt opeens onzeker en zet het op een lopen! Ik achter hem aan; dit keer gewapend met een stuk wasmachine slang van stevig rubber, uitstekend geschikt voor het doel waar ik het voor wil gebruiken: Ik ga hem afrossen en vermoorden. 
Mijn driftbuien worden mij niet in dank afgenomen en ik krijg van mijn ouders te verstaan dat dit niet mag en dat het zeer verwerpelijk gedrag is. In de jaren die volgen leer ik dit dan ook af en wordt een ogenschijnlijk brave jongeman maar met mijn eigen smeulende vuurtjes. En nu is het voor mij niet meer zo vanzelfsprekend  om die woede te uiten; in plaats daarvan neig ik soms nog wel eens naar cynisme wat eerder een uiting van onmacht is. Met weemoed denk ik daarom wel eens terug aan dat driftkikkertje van vroeger....

Stine Jensen neemt in deze uitzending deel aan een onderzoek van de Vrije Universiteit van Amsterdam; het 'trade anger’ onderzoek. Er wordt onderzocht hoe kort haar lontje is en in welke mate zij haar boosheid uit. Het blijft mij totaal onduidelijk wat men nu eigenlijk wil onderzoeken en waar dit toe dient. Ze mag spelden in een lappenpop prikken. Het ziet eruit als een knus voodoo-ritueel.
Licht geamuseerd stellen de onderzoekers vast hoe zeer Stine er in opgaat en kijken toe in welke lichaamsdelen Stine de spelden steekt.…Wanneer ze mag stoppen met het prikken en met de onderzoekers in gesprek gaat, stelt Stine zelf enigszins verbaasd vast dat ze het prettig vindt om te doen; ze was eigenlijk nog niet klaar en net lekker op dreef…
De boodschap van de onderzoekers: Je emoties, je woede in dit geval, direct uiten is niet verstandig. Het is te ongecontroleerd en je bereikt er niets mee. ‘Katharsis is helemaal fout en een erfenis van Freud..’ Je kunt het beter vermijden. ‘Wanneer je woedend bent, kun je maar beter achterover leunen; dan kalmeer je vanzelf wel’.
Woede cq je emoties uiten is een zwaktebod. Deze door het Westen omarmde visie blijkt een erfenis te zijn van de Romeinse schrijver en 
stoïcijnse filosoof Seneca.

Als gestalt therapeut beluister ik hier de boodschap: Woede is niet handig, het kan er maar beter gewoon niet zijn want het is lastig voor jezelf en je omgeving. Dus gewoon maar even tot 10 tellen…En inderdaad: woedeuitbarstingen waarbij er geen duidelijke relatie (lees: contact) is tussen degene die woedend is en waar deze zijn/haar woede op richt, zijn gevaarlijk. Het vormt op dat moment een onbewuste drijfveer van ons gedrag die tot vreselijke gevolgen kan leiden. De actualiteit laat dit op afdoende wijze zien.
Het lijkt erop dat we: Òf onze woede willen vermijden (dus ontkennen) òf onze woede alleen in al zijn ongebreideldheid willen botvieren. Twee uitersten dus…
De vraag die je dan kunt stellen is: Hoe bewust zìjn wij ons eigenlijk van onze woede? Kennen we de bronnen ervan in onszelf? En als dit het geval is, biedt dit dan mogelijkheden voor de wijze waarop wij onze woede kunnen uiten? Het antwoord luidt naar mijn idee ja. De flamenco in Zuid-Spanje laat dit bijvoorbeeld zien.

Stine kijkt naar een flamencodanseres die haar woede in gepassioneerde dans omzet: Een in mijn optiek met liefde vormgegeven woede waar de danseres van binnenuit contact mee maakt, deze toelaat en vertaalt naar haar eigen expressie in dans….Ze geeft aan dat zij haar woede transformeert naar beweging. Het is een mooi voorbeeld van hoe woede gekanaliseerd kan worden en op een betrokken, artistieke en effectieve wijze tot uitdrukking gebracht. Prachtig om te zien. Woede wordt hier bewust geleefd en geuit. De danseres: ‘Flamenco is als een psycholoog voor elk van ons. En dat is de essentie van flamenco: het is het leven zelf, het is een gevoel. We gebruiken het voor alles!‘ (Daarom is flamenco ook een levensstijl.) 

De uitzending toont nog een variant in het uiten van frustaties en woede, ook al weer in Spanje: de vechtfeestjes. Eén keer in de zoveel tijd bekogelen mensen, voornamelijk mannen  elkaar met eieren, tomaten etc. Het geheel ziet eruit als een slagveld. Toch lijkt de functie ervan wat anders te zijn; het gaat hier meer om afreageren van frustraties binnen een kader; het fungeert als een ventiel wat overdruk laat ontsnappen zodat de interne druk zich weer normaliseert en je daarna opgelucht weer terug kunt tot de orde van de dag. De woede en frustratie wordt hier weliswaar geuit maar wordt/is men zich ook bewust van de bron ervan? 

Tot slot volgen voor mij wat indrukwekkende beelden uit een parlementszitting.
Vanuit het publiek staat een vrouw op die in flamencozang losbarst. Ze geeft op deze wijze blijk van haar diepe verontwaardiging over hoe er met haar en lotgenoten wordt omgesprongen. Het protest wat ze laat zien is zo puur en echt en zo mooi dat de tranen mij in de ogen springen.
De parlementsleden blijven als versteend in hun banken zitten maar geven geen enkele blijk van medeleven. Ze lijken zich eerder te generen en beschaamd te voelen dat er op een dergelijke wijze inbreuk wordt gemaakt op deze zitting.
De vrouw laat zich uit de zaal verwijderen maar blijft zo lang mogelijk doorzingen. Even later neemt een man het van haar over….

Hun protest toont voor mij de liefde voor hun cultuur en de waardigheid waarmee zij hun woede kenbaar willen maken aan hen voor wie deze bestemd is. Woede op liefdevolle wijze geuit en gebracht daar waar het hoort.
Met name deze beelden die gaan over de flamenco, maken mij duidelijk hoe er met woede omgegaan kan worden en wat aan onze woede-uitingen ontbreekt; een bewuste connectie met de bron en het onszelf laten raken door onze woede: Wanneer ik mij laat raken, accepteer ik daarmee deze emotie, neem ik mijzelf serieus èn betrek daarbij vervolgens mijn omgeving. Ik richt mijn woede op diegene waar deze voor bestemd is. Dat doe ik door contact te maken en mijzelf af te stemmen op die ander.           

Het uiten van woede kan daarmee een liefdevolle handeling worden die weliswaar confronteert maar ook de ander het gevoel geeft gerespecteerd en gehoord te worden. Als we onze woede zo zouden kunnen uiten dan zou de wereld er toch wat mooier uitzien.


Arjen Hart