De Waarde van Woede

Enkele weken geleden zond HUMAN een deel uit de serie Dus Ik Ben….. (HUMAN) ( http://www.npo.nl/dus-ik-ben-woedend/12-06-2016/VPWON_1251319  )

Stine Jensen, de presentator onderzoekt tijdens deze uitzending hoe wij met woede omgaan. Ik merk tijdens het kijken dat ik geboeid raak door dit onderwerp en ontstaat het idee voor een blog.

Flamencodans: gekanaliseerde woede..

Stine constateert terecht dat woede in onze samenleving tegenwoordig alom aanwezig is gezien bv de vele scheldpartijen op twitter en dat er maar heel weinig nodig is om deze te doen ontvlammen. Zomaar je woede uiten, lijkt steeds vanzelfsprekender te worden. 

Ik denk terug aan mijn kinderjaren waarin ik als driftkikkertje nog een ongeremde woede liet zien. Mijn oudere broer wist regelmatig het bloed onder mijn nagels vandaan te halen en dan gebeurde het: Was ik normaal best wel bang voor hem, nu ontplofte ik en ging hem met alles wat binnen handbereik was te lijf. Op zo’n moment bèn ik dan totaal mijn woede en nergens bang voor. Ik voel mij dan enorm sterk! Mijn broer, eerst oppermachtig, wordt opeens onzeker en zet het op een lopen! Ik achter hem aan; dit keer gewapend met een stuk wasmachine slang van stevig rubber, uitstekend geschikt voor het doel waar ik het voor wil gebruiken: Ik ga hem afrossen en vermoorden. 

Mijn driftbuien worden mij niet in dank afgenomen en ik krijg van mijn ouders te verstaan dat dit niet mag en dat het zeer verwerpelijk gedrag is. In de jaren die volgen leer ik dit dan ook af en wordt een ogenschijnlijk brave jongeman maar met mijn eigen smeulende vuurtjes. En nu is het voor mij niet meer zo vanzelfsprekend  om die woede te uiten; in plaats daarvan neig ik soms nog wel eens naar cynisme wat eerder een uiting van onmacht is. Met weemoed denk ik daarom wel eens terug aan dat driftkikkertje van vroeger....

Stine Jensen neemt in deze uitzending deel aan een onderzoek van de Vrije Universiteit van Amsterdam; het 'trade anger’ onderzoek. Er wordt onderzocht hoe kort haar lontje is en in welke mate zij haar boosheid uit. Het blijft mij totaal onduidelijk wat men nu eigenlijk wil onderzoeken en waar dit toe dient. Ze mag spelden in een lappenpop prikken. Het ziet eruit als een knus voodoo-ritueel.
Licht geamuseerd stellen de onderzoekers vast hoe zeer Stine er in opgaat en kijken toe in welke lichaamsdelen Stine de spelden steekt.…Wanneer ze mag stoppen met het prikken en met de onderzoekers in gesprek gaat, stelt Stine zelf enigszins verbaasd vast dat ze het prettig vindt om te doen; ze was eigenlijk nog niet klaar en net lekker op dreef…
De boodschap van de onderzoekers: Je emoties, je woede in dit geval, direct uiten is niet verstandig. Het is te ongecontroleerd en je bereikt er niets mee. ‘Katharsis is helemaal fout en een erfenis van Freud..’ Je kunt het beter vermijden. ‘Wanneer je woedend bent, kun je maar beter achterover leunen; dan kalmeer je vanzelf wel’.
Woede cq je emoties uiten is een zwaktebod. Deze door het Westen omarmde visie blijkt een erfenis te zijn van de Romeinse schrijver en stoïcijnse filosoof Seneca.

Als gestalt therapeut beluister ik hier de boodschap: Woede is niet handig, het kan er maar beter gewoon niet zijn want het is lastig voor jezelf en je omgeving. Dus gewoon maar even tot 10 tellen…En inderdaad: woedeuitbarstingen waarbij er geen duidelijke relatie (lees: contact) is tussen degene die woedend is en waar deze zijn/haar woede op richt, zijn gevaarlijk. Het vormt op dat moment een onbewuste drijfveer van ons gedrag die tot vreselijke gevolgen kan leiden. De actualiteit laat dit op afdoende wijze zien.

Het lijkt erop dat we: Òf onze woede willen vermijden (dus ontkennen) òf onze woede alleen in al zijn ongebreideldheid willen botvieren. Twee uitersten dus…

De vraag die je dan kunt stellen is: Hoe bewust zìjn wij ons eigenlijk van onze woede? Kennen we de bronnen ervan in onszelf? En als dit het geval is, biedt dit dan mogelijkheden voor de wijze waarop wij onze woede kunnen uiten? Het antwoord luidt naar mijn idee ja. De flamenco in Zuid-Spanje laat dit bijvoorbeeld zien.

Stine kijkt naar een flamencodanseres die haar woede in gepassioneerde dans omzet: Een in mijn optiek met liefde vormgegeven woede waar de danseres van binnenuit contact mee maakt, deze toelaat en vertaalt naar haar eigen expressie in dans….Ze geeft aan dat zij haar woede transformeert naar beweging. Het is een mooi voorbeeld van hoe woede gekanaliseerd kan worden en op een betrokken, artistieke en effectieve wijze tot uitdrukking gebracht. Prachtig om te zien. Woede wordt hier bewust geleefd en geuit. De danseres: ‘Flamenco is als een psycholoog voor elk van ons. En dat is de essentie van flamenco: het is het leven zelf, het is een gevoel. We gebruiken het voor alles!‘ (Daarom is flamenco ook een levensstijl.) 

De uitzending toont nog een variant in het uiten van frustaties en woede, ook al weer in Spanje: de vechtfeestjes. Eén keer in de zoveel tijd bekogelen mensen, voornamelijk mannen  elkaar met eieren, tomaten etc. Het geheel ziet eruit als een slagveld. Toch lijkt de functie ervan wat anders te zijn; het gaat hier meer om afreageren van frustraties binnen een kader; het fungeert als een ventiel wat overdruk laat ontsnappen zodat de interne druk zich weer normaliseert en je daarna opgelucht weer terug kunt tot de orde van de dag. De woede en frustratie wordt hier weliswaar geuit maar wordt/is men zich ook bewust van de bron ervan? 

Tot slot volgen voor mij wat indrukwekkende beelden uit een parlementszitting.

Vanuit het publiek staat een vrouw op die in flamencozang losbarst. Ze geeft op deze wijze blijk van haar diepe verontwaardiging over hoe er met haar en lotgenoten wordt omgesprongen. Het protest wat ze laat zien is zo puur en echt en zo mooi dat de tranen mij in de ogen springen.

De parlementsleden blijven als versteend in hun banken zitten maar geven geen enkele blijk van medeleven. Ze lijken zich eerder te generen en beschaamd te voelen dat er op een dergelijke wijze inbreuk wordt gemaakt op deze zitting.

De vrouw laat zich uit de zaal verwijderen maar blijft zo lang mogelijk doorzingen. Even later neemt een man het van haar over….

Hun protest toont voor mij de liefde voor hun cultuur en de waardigheid waarmee zij hun woede kenbaar willen maken aan hen voor wie deze bestemd is. Woede op liefdevolle wijze geuit en gebracht daar waar het hoort.

Met name deze beelden die gaan over de flamenco, maken mij duidelijk hoe er met woede omgegaan kan worden en wat aan onze woede-uitingen ontbreekt; een bewuste connectie met de bron en het onszelf laten raken door onze woede: Wanneer ik mij laat raken, accepteer ik daarmee deze emotie, neem ik mijzelf serieus èn betrek daarbij vervolgens mijn omgeving. Ik richt mijn woede op diegene waar deze voor bestemd is. Dat doe ik door contact te maken en mijzelf af te stemmen op die ander.           

Het uiten van woede kan daarmee een liefdevolle handeling worden die weliswaar confronteert maar ook de ander het gevoel geeft gerespecteerd en gehoord te worden. Als we onze woede zo zouden kunnen uiten dan zou de wereld er toch wat mooier uitzien.


Arjen Hart

Gestaltpraktijk Arjen Hart: Gezond of Ziekzijn; een bewuste Keuze.

Gestaltpraktijk Arjen Hart brengt werknemers vanuit het hier en nu met hun persoonlijke en zakelijke behoeften in contact waardoor gezond of ziekzijn een bewuste keuze wordt.

De gestaltbenadering laat zich kenmerken als een intensieve, veelzijdige therapeutische werkwijze die zowel bij vroegtijdige somatische- en/of psychische  klachten als wel bij structureel ziekteverzuim kan worden ingezet. Uitgangspunt daarbij is altijd het zelfhelend vermogen van de cliënt zodat deze zijn natuurlijke behoeftestroom weer kan volgen.

Behandelindicaties:

• je zwaar, je moe voelen, prikkelbaar zijn; neigen naar depressiviteit;
• distress: het gevoel te moeten voldoen aan je omgeving terwijl je voelt dat het je emotioneel uitput;

• somatisatie: hoofdpijnen; een permanent gevoel van spanning; rugklachten;
• angst: je grenzen niet goed aan kunnen geven naar anderen; je bang en onzeker voelen;
• het gevoel te hebben dat je jouw overzicht kwijt bent over je leven: Voor jongeren bv : Ga ik studeren of moet ik voor die baan gaan? Moet ik niet hetzelfde leven gaan leiden als m’n ouders?  Of voor ouderen: Hoe kan ik mijn leven meer zin geven.  

Technieken

Lichaamswerk                                                                                                                                 

Bij lichaamswerk worden cliënten zich bewust gemaakt van hun lijf als ’barometer’. Ze leren hun emoties direct vanuit hun lichamelijk gewaar zijn te uiten waardoor contact met de omgeving ontstaat. Dit in tegenstelling tot het ‘erover vertellen’: de cliënt blijft dan op afstand in een beschouwende houding naar zichzelf waarbij tevens het gevaar bestaat dat de cliënt gevoelszaken weg rationaliseert. Bio-energetische lichaamsoefeningen kunnen dit proces ondersteunen.

Voice-dialoque                                                                                                                                  

De op de voorgrond gekomen  emoties en gevoelens  blijken vaak verbonden  te zijn aan onaffe situaties, personen of aan onderbelichte, onbewuste delen van de client zelf.  Hij/zij gaat daarmee vanuit het hier en nu de dialoog aan en komt bij zichzelf oude gedragspatronen, niet meer functionele overlevingstrategieën op het spoor. De cliënt ontdekt en ervaart zichzelf en ontwikkelt daarmee bewustzijn over zichzelf. 

Beeldend, procesondersteunend werk.                                                                                        

Creatief vormwerk helpt de cliënt  zijn (onbewuste) voorgrond naar buiten te brengen. Beelden werken daarbij zeer verhelderend, zijn puur en missen de intellectuele, vaak verhullende verpakking die woorden vaak hebben.

Doelgroep

Het is belangrijk dat cliënten voldoende zelfreflectie hebben en het als een investering zien om met zichzelf aan de slag gaan en zelfonderzoek te doen. Zij nemen zelf verantwoording voor hun proces.

Het Dertigers Dilemma: Alles Moet Goed Gaan.

Enige tijd geleden maakte de zoon van mijn vriendin mij opmerkzaam op de documentaire Alles wat we wilden die door de vpro is uitgezonden. “Dat is precies hoe ik mij voel..”, zegt hij.  Mijn aandacht is direct gewekt. Als vijftiger maar vooral als gestalt-therapeut vind ik het belangrijk om mij te oriënteren op wat doelgroepen bezighoudt. Dit is wellicht een mooie gelegenheid om over dertigers iets te kunnen leren.
De documentaire geeft een kijkje in het leven van een aantal creatieve dertigers die worstelen met hoe zij met hun leven willen/moeten omgaan. Van meet af aan laat de documentaire zien dat deze jonge mensen onder grote druk staan en aan angstgevoelens en onzekerheid ten prooi vallen.De wereld lijkt aan hun voeten te liggen; alles is nu immers mogelijk: Ik wil het, dus ik kan het. En ik wil alleen iets doen waar ik goed, zo niet de beste in kan zijn. Alleen dán tel ik mee; bén ik er….:           Ik excelleer dus ik besta? De lat ligt hoog…      

Als vijftiger merk ik dat ik moeite moet doen om deze luxe problematiek te bevatten. De jonge maakster Sarah Mathilde Domogala vat dit voor mij verderop in de documentaire mooi samen in de opmerking: ‘We zijn nog nooit zo veilig en gelukkig geweest als nu……..: En iedereen is bang!...’
De geïnterviewde antwoordt: ’….Maar er zijn ook nog nooit zoveel mogelijkheden geweest…..’ 

Deze laatste opmerking komt op mij tamelijk absurd over. Voor iemand als ik die in de jaren 50 van de vorige eeuw is geboren, is dit nieuw. Ik was nog blij met elke nieuwe mogelijkheid die het leven mij bood om mijzelf te ontwikkelen….Tegelijkertijd realiseer ik mij nu ook dat ik daarmee referenties heb kunnen ontwikkelen over wat er kan, wie ik ben en wat mijn mogelijkheden zijn. Ik heb moeten vechten voor elk stukje meer en heb mij vaak tevreden moeten stellen met wat ik had. Een proces van incasseren, improviseren, relativeren etc. Deze jonge mensen kunnen kiezen uit een overdosis aan mogelijkheden. Een jonge vrouw in de uitzending noemt het effect daarvan ‘parallizing’. Het lijkt een structurele onrust te creëren die hen bij de keel grijpt. De kans om een ‘verkeerde’ keuze te doen is groot. Een andere jonge vrouw zegt: ‘En als het niet lukt, is het je eigen schuld…Dan had je maar iets anders moeten kiezen…’ Een vernietigend zelfoordeel wat haar wel in een isolement moet brengen. Met name dit isolement waar deze jonge mensen in terechtkomen, raakt mij.

Hoe kan dit; hoe is dit mogelijk? 

Het is duidelijk dat de oorzaak van deze enorme druk op deze jonge mensen van hun omgeving komt. De maatschappij laat hen overduidelijk voelen dat zij pas iets of iemand zijn als ze een ‘tof kunstje‘ kunnen. En dat is de boodschap waarmee ze door de (social) media gebombardeerd worden. Het effect: Ze ontwikkelen burn-out verschijnselen omdat alle grenzen zoek zijn; ze zijn de godganse dag hun omgeving aan het pleasen omdat dat de manier is om de waardering te oogsten waarnaar ze snakken. Daarnaast lijkt het voor hen ook de enige manier te zijn om identiteit te ontwikkelen.

Wanneer ik dit laatste op mij in laat werken dan begin ik te begrijpen dat het ‘dertigers dilemma’ in essentie niet gaat over luxe problemen maar over het gemis aan Zelf; aan het geen contact kunnen maken met de eigen innerlijke waarden maar vooral de eigen behoeften. Die zijn immers in een vroeg stadium overspoeld door een overdosis aan informatie, beelden etc. en vormen a.h.w. een giftig collectief introject.

De documentaire besluit met hoe enkelen hun compromis vinden in het beheersbaar houden van hun klachten dmv medicatie. ‘Het hoort erbij’ ….‘Anders kan ik niet functioneren’. Alle geïnterviewden begrijpen wel dat zij hun leefwijze zouden moeten veranderen en dat ‘zij zelf de grootste beperking zijn’….

Een jonge vrouw vertelt dat zij graag gewoon zou willen spelen als een kind. Ze benoemt zonder zich ervan bewust te zijn de essentie van wat er in mijn optiek nodig zou zijn: Doen wat in haar opkomt, haar impulsen volgen maar dan wel zonder dat daar de sanctie op staat van de ’verkeerde keuze’. Zo leert ze haar behoeften weer kennen en ontdekt zij weer spelenderwijs wie zij is en wat ze nodig heeft. Zoals ik het vroeger ook heb geleerd.

Een mooie, betekenisvolle documentaire die mij als gestalttherapeut veel duidelijk heeft gemaakt over de ‘vrijheid’ die jonge mensen nu hebben. En wat er nodig is om deze bewust aan te kunnen gaan.

  

Arjen Hart