Afstandskinderen: Ik ben er maar mag er niet zijn...

Vanaf 16 november zend de NTR iedere zaterdag de 4-delige documentaire Dossier Afgestaan uit die op mij als gestalttherapeut veel indruk maakt.

Duizenden ongehuwde moeders doen in de jaren 60 en 70 gedwongen afstand van hun baby. In het eerste deel van de documentaire worden drie vrouwen gevolgd. Ze raken op jonge leeftijd ongehuwd zwanger, een maatschappelijke schande, en hun ouders zijn woedend. De 'oplossing': in het geheim de zwangerschap uitdragen en het kind ter adoptie afstaan. Bij de bevalling worden moeder en kind zo snel mogelijk gescheiden. In het tweede deel worden er drie zgn ‘afstandskinderen’ gevolgd. Na de geboorte zijn zij direct bij hun moeders weggehaald en werden geadopteerd door ouders die graag een kind wilden. In de komende afleveringen wordt de kwestie weer vanuit andere perspectieven belicht.

Er wordt met de documentaire een indringend tijdsbeeld geschetst waarbij de ‘oplossing’ van het probleem wordt gezocht in het in het verborgene opvangen, laten bevallen en vervolgens stigmatiseren en uitbuiten van de jonge vrouwen in ruil voor hun ‘veilige‘ opvang. Na hun ‘vakantie’ mogen ze dan weer terug naar huis om hun normale leven weer op te pakken. De redenering daarachter is dan dat de jonge vrouwen (maar vooral hun ouders!) daarna met ‘een schone lei’ verder kunnen. De aanstaande adoptieouders zoeken op hun beurt een kindje uit wat past bij hun ‘uitstraling’ en doen onderzoek naar de achtergrond van het kindje want die mag niet besmet zijn. En wanneer de keuze is gemaakt lijkt het probleem opgelost, de cirkel rond…

De tweede aflevering draagt de zeer toepasselijke titel ‘Valse start’. De adoptiekinderen hebben hun nieuwe ouders en kunnen nu hun ’normale’ leven beginnen…Op meestal jonge leeftijd krijgen de kinderen al te horen dat ze zijn afgestaan door hun biologische moeder wat op hen zonder uitzondering een enorme impact heeft. De grond zakt onder hun voeten weg.

Op weg naar jezelf

En dan begint voor al deze jonge mensen die dit overkomt een tijd van verwarring, onzekerheid, gevoelens van ontheemding, identiteitsverlies en de diepe pijn van in hun bestaansrecht ontkend te zijn. Ze kampen met vragen als: Wie ben ik?  Waar kom ik vandaan? Waarom ben ik afgestaan? Mág ik er wel zijn?.....Indringende vragen waar ik in mijn praktijk als gestalttherapeut regelmatig mee te maken krijg. Deze jonge mensen hebben vaak een laag zelfbeeld en zijn geneigd om zich volledig op hun omgeving te richten om die te pleasen vanuit de onbewuste angst om opnieuw te verliezen en verlaten te worden. Wat volkomen te begrijpen is. Tenminste..

Ik begrijp het, met mijn verstand. Maar ik realiseer mij tegelijkertijd hoe vanzelfsprekend het lijkt, om een gezonde identiteit te ontwikkelen: je vader en moeder te kennen, hun aanwezigheid op een positieve wijze te hebben ervaren en jezelf te ontwikkelen als een gezonde volwassene*: Ik wéét wie ik ben, wie mijn ouders en grootouders zijn; ik wéét waar ik vandaan kom, ben mij bewust van mijn wortels. Dit alles níet te hebben, betekent het ontberen van een diep fundamentele basis om je leven vorm te kunnen geven. Dit fundament zal eerst moeten worden gelegd.

De bijdrage van gestalttherapie

Gestalttherapie levert een waardevolle bijdrage aan het omgaan met identiteits- en adoptieproblematiek door haar focus op het ervaren van het hier en nu: Wat gebeurt er op dit moment, bewustwording en zelfacceptatie. Voor deze afstandskinderen, die vaak worstelen met vragen rond identiteit, afkomst en hechting, biedt  gestalttherapie een veilige bedding om diepgaande gevoelens van oude pijn en verdriet samen te onderzoeken, deze naar boven te brengen en te verwerken. Dat vraagt van mij als gestalttherapeut veel inlevingsvermogen en een volledige aanwezigheid  voor de cliënt om samen een nieuw stevig gezond fundament te kunnen bouwen waarop het leven van de cliënt verder vorm gegeven kan worden.

 

* Zie blog: Innerlijk Kind: Verborgen Kompas

Arjen Hart 

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl

Innerlijke Kind: Verborgen Kompas

Een tijdje geleden was ik in Frankrijk om mijn broer en schoonzus te bezoeken. Tijdens die week deden we ook een pittoresk Frans stadje aan waar het op die dag markt was. 

Voor het terras waar wij op dat moment zitten, staat al een tijdje een straatmuzikant te spelen Hij heeft geen uitgebreid repertoire maar het is leuk om naar hem te kijken en te luisteren. Een moeder met een meisje van een jaar of drie komen aangedrenteld.  Het meisje blijft gebiologeerd staan kijken met haar hoofd een beetje schuin en begint te dansen en met haar armen te zwaaien…Ze doet wat ze doet, door niets of niemand geremd...

Al kijkend besef ik hoe mooi en puur dit is. Ik glimlach.. Een foto van vroeger verschijnt plotseling in mijn herinnering: Ik sta op het podium op het Sinterklaasfeest van mijn vader's werk.  Ik ben 5 of 6 jaar.. Ik dans en weet, zo luidt het verhaal, blijkbaar van geen ophouden en ga volledig uit mijn dak! 

Ik realiseer mij hoe belangrijk het is om dit stukje in mijzelf, mijn Innerlijk Kind, aandacht te geven.

Met mijn ‘Innerlijke Kind’ bedoel ik het Kind in mij wat er nog steeds is. Mijn Innerlijke Kind vertegenwoordigt het meest pure, zuivere deel van mijzelf, onvervormd en ongemaskeerd.

Tegelijkertijd is het Innerlijke Kind dat gedeelte van mijn wezen wat zich blijvend kwetsbaar voelt. Het kan zich vrolijk, speels maar ook bang, onveilig en onzeker voelen. Wanneer je ouder wordt en je ego zich ontwikkelt, leer je jezelf ook te pantseren om jezelf te handhaven in je omgeving zodat je kunt overleven. Dat betekent in de praktijk dat je dat pure deel in jezelf gaat ‘beschermen’ door je aan te passen aan jouw omgeving zodat het niet gekwetst kan worden.

Dat lijkt heel normaal. Wanneer je pijn wordt gedaan, zorg je dat het je niet meer overkomt…Maar wat je daarmee in werkelijkheid doet, is jezelf in de loop van de jaren vervreemden van wie je echt bent.  In de gestalttherapie wordt dit ook wel de ‘çreatieve aanpassing’  genoemd, een wat ironische benaming voor iets wat een overlevingstrategie is. We leren als kind al te voldoen aan de verwachtingen van onze omgeving en naderhand die van onszelf!. We onderdrukken daarmee echter ook onze wezenlijke behoeften, de behoeften van ons Kind.

In mijn praktijk zie ik veel clienten die vervreemd zijn van hun eigen wezenlijke behoeften. Doordat ze van jongsaf aan geleerd hebben zich te gedragen naar de verwachtingen die hun omgeving aan hen stelt, hebben ze een  gedragspatroon ontwikkeld wat niet meer hoort bij wie ze werkelijk zijn en wat ze werkelijk willen.

Dat kan best een tijd goed gaan. Je bebt je tenslotte leren aanpassen  en hebt jezelf daarmee immers verworven wat je wilt: waardering, liefde, respect en aandacht. Totdat je merkt dat het in jezelf gaat wringen. Je voelt dat er iets niet (meer) klopt. Dan ontstaan er problemen want op onbewust niveau gaat diegene zichzelf saboteren omdat hij/zij niet meer wil voldoen aan de verwachtingen die de omgeving van hem/haar heeft. 

Het is mijn taak als gestalttherapeut om dit gedragspatroon bij de cliënt bewust te maken en de client weer contact te laten maken met zijn echte behoeften nl vaak die van hun Innerlijk Kind. Is dit gebeurd dan is de client weer in staat om bewust een nieuwe keuze te maken: Wil ik dit blijven doen of kies ik voor mijzelf. Er is nu een Volwassene die in staat is volledig verantwoordelijkheid te nemen voor zijn gedrag.

Het Innerlijke Kind als bron van kracht

Dat innerlijke Kind wat zich onveilig voelt, voelt dit omdat de Volwassene zich zo voelt. Is er een Volwassene die bewust zelfregie neemt dan weet het Innerlijke Kind zich gedragen en voelt zich veilig. Er kan dan een gezonde wisselwerking ontstaan:

Het Kind wat weer kan dansen en spelen, kan op zijn beurt dienstbaar zijn aan de Volwassene: Het Kind is intuïtief, weet onmiddellijk waaraan het behoefte heeft, is eerlijk naar de ander, is creatief; kwaliteiten die wij als volwassenen goed kunnen gebruiken!

Anderzijds worden kinderen, gestimuleerd in hun ontwikkeling (met de ruimte om te leren, fouten te maken en zo zelfvertrouwen te ontwikkelen) bewuste, gezonde volwassenen die niet bang zijn voor de Ander. Zij zien het contact met de Ander als een ontmoeting die voor beide kanten kansen biedt. Zij zijn zich bewust van hun Innerlijke Kind, ze waarderen en koesteren het:  Het is hun Innerlijk Kompas.

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl

De Alles Mag-dag: Eén Dag van Vrijheid, Creativiteit en een Energie-boost

 In de rubriek WEEKENDWIJSHEID van Volkskrant Magazine 12 oktober 2024 schrijft Martine Sandifort (54), cabaretier en kleinkunstenaar een stuk over het jezelf toestaan van een Alles Mag-dag.

Een Alles Mag-dag betekent precies dat wat het zegt: Een dag waarop je jezelf toestaat om te doen wat je wilt, zonder jezelf te beperken met ‘moeten’, ‘ja, maren’ of schuldgevoelens. Je mag uitslapen, taart eten voor het ontbijt, een dag in pyjama rondlopen of eindelijk die gekke hobby uitproberen waar je normaal geen tijd voor hebt. Het belangrijkste is dat je deze dag invult zonder je te laten leiden door je vaste schema verplichtingen of sociale normen.

Het stuk is leuk om te lezen. Haar boodschap is geen overbodige luxe in ons snelle, vaak overbelaste leven van werk en andere sociale verplichtingen. Ik zie het aantrekkelijke van dit ‘concept’ wel in!  Zo’n Alles Mag-dag is als een mini-vakantie voor je brein. Het biedt ruimte voor creativiteit, ontspanning en de mogelijkheid tot het herontdekken van wat je écht leuk vindt. 

Wat het kan opleveren:
1. Stressvermindering: Door jezelf een dag vrij te geven van verplichtingen, gun je jezelf een mentale pauze. Dit kan helpen om spanning te verlichten en zelfs je humeur te verbeteren.
2. Boost voor creativiteit: Als je je even losmaakt van routine, geef je je hersenen de kans om te ontspannen en nieuwe ideeën op te doen. Je brein gaat als het ware in een speelmodus, en dat kan inspiratie opleveren voor nieuwe projecten of inzichten.
3. Zelfzorg en welzijn: Het negeren van strikte regels en verwachtingen kan bevrijdend werken. Het laat je beseffen dat het goed is om af en toe voor jezelf te kiezen en jezelf op de eerste plaats te zetten.
4. Versterkte motivatie en energie: Na zo’n dag van vrijheid voel je je vaak herboren en gemotiveerd om weer aan de slag te gaan met een frisse blik en nieuwe energie.

Al zou je jezelf maar eenmaal per jaar zo ‘resetten’; het helpt zeker een burn-out te voorkomen!

Tegelijkertijd knaagt er iets bij mij als gestalttherapeut. Hoe komt het toch dat we dit nodig hebben? Hoe komt het dat we als mensen maar moeilijk in staat blijken onszelf ‘los’ te houden van onze omgeving, niet verstrikt te raken in de normen en de verwachtingen van anderen om ons heen? Het leven gaat zo snel dat we feitelijk nooit stilstaan bij ons Zelf. Het  gezegde ‘Stilstand is achteruitgang’ spreekt als motto dan ook boekdelen. Een Alles Mag dag doet mij daarom -ook- denken aan de noodrem van de sneltrein waarin ik zit die ik wel móet gebruiken, wil de trein niet ontsporen…

In mijn praktijk leer ik daarom mijn clienten om bewust te ‘vertragen’, ze te laten ervaren wat er ‘hier en nu’ gebeurt. Het klinkt zó simpel maar voor ons stresskippen is dit het moeilijkste wat er is:

Zoek een rustige plek waar je niet gestoord kunt worden. Ga goed rechtop op een stoel zitten; voeten plat op de vloer en je handen op je dijen met je handpalmen omhoog. Voel wat er nu langskomt, ‘vindt’ er niks van maar laat gewoon komen en gaan….
Probeer nu één minuut helemaal in het hier en nu te blijven….Dat zal je in het begin niet lukken. Want dat hoofd is allang weer een halfuurtje vooruit..: werk, de kinderen uit school halen… die mail die er vandaag echt uit moet…

Al zou je deze oefening maar tweemaal, enkele minuten per dag doen; het werkt enorm louterend en rustgevend. Wat het oplevert, is contact met jezelf. Dit betekent dat je altijd kunt voelen hoe het met je gaat en wat je nodig hebt… Die sneltrein waar je iedere dag inzit, kan zo tenminste een stoptrein worden. En misschien stap je wel uit voor een wandeling.. Je hoeft in ieder geval niet aan de noodrem te trekken.

Dus maar geen Alles Mag-dag?  Jazeker, leuk om mee te beginnen maar met een beetje training en zelfdiscipline houd je het gewoon iedere dag wat aangenamer voor jezelf.

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl

Grensoverschrijdend Gedrag gezien vanuit de Gestalttherapie

 In de afgelopen jaren is grensoverschrijdend gedrag een veelbesproken onderwerp geworden in de media en het publieke debat. Van #MeToo-verhalen tot meldingen van pestgedrag op de werkvloer en in sportverenigingen. Het lijkt wel alsof elke sector wordt geconfronteerd met kwesties rondom macht, intimidatie en ongewenst gedrag.

Hoe ontstaat dit gedrag, welke oorzaken liggen er aan ten grondslag en hoe kunnen we er mee omgaan?

Als gestalttherapeut intrigeert dit thema mij omdat het gaat over hoe bewust wij als mensen met grenzen willen en kunnen omgaan; iets wat we dagelijks doen. Voordat gedrag ‘grensoverschrijdend’ wordt, is het goed om ons af te vragen wat grenzen eigenlijk zijn, hoe ze voor ons functioneren en hoe bewust we ze hanteren. Het thema grenzen komt in mijn praktijk vrijwel bij iedere client ter sprake. Het is iets waar we allemaal mee te maken hebben.

Contact en Grenzen

Vanuit gestaltperspectief wordt (grensoverschrijdend) gedrag gezien als een interactie tussen de persoon en zijn of haar omgeving.

Er wordt daarom veel belang gehecht aan 'contact' en 'grenzen'. Contact ontstaat wanneer mensen in interactie gaan met hun omgeving, in gestalt ook wel de contactgrens genoemd. Het is het moment waarop we onze omgeving ontmoeten óf we ons eruit terugtrekken. Grenzen zijn daarbij de ‘lijn’ waar iemand zichzelf ‘afbakent’ van de ander.

Bij grensoverschrijdend gedrag wordt deze lijn op een ongevraagde, ongepaste manier overschreden, wat wijst op een gebrek aan bewustzijn of respect voor de behoeften, wensen en grenzen van de ander. Vanuit gestaltperspectief is het dan essentieel om te onderzoeken of en hoe die grenzen worden waargenomen, wat iemand ervan weerhoudt om grenzen te respecteren en welke gedragspatronen hieraan ten grondslag liggen.

Als gestalttherapeut ervaar ik in mijn praktijk dat die grenzen voor mijn clienten zelf lang niet altijd even duidelijk zijn. Niet bepaald een zichtbare lijn dus. Weten wat je zelf wel of niet wil, lijkt dus niet zo vanzelfsprekend te zijn. Laat staan te kunnen weten of je bij de ander 'over de lijn' gaat.

Hoe komt dat? 

Weten wat je wil, prettig vindt etc betekent dat je in contact bent met je eigen behoeften. Je hebt honger dus je koopt een broodje en eet dat op. Behoefte vervuld. Complexer wordt het wanneer het gaat om diepere behoeften zoals het ontvangen van aandacht, liefde en waardering. Wanneer je opgroeit in een gezond, liefderijk gezin komt dat wel goed. Helaas is dat lang niet altijd het geval, ontvang je te weinig of worden die behoeften helemaal niet vervuld. Je past je dan aan en gaat je zo gedragen dat jouw omgeving jou wél die aandacht, liefde en waardering zal geven. Je raakt zo afhankelijk van jouw omgeving en maakt jouw directe eigen behoeften daaraan ondergeschikt. Uiteindelijk verlies je het contact met jezelf. En daarmee vervaagt ook de grens tussen jou en die ander.

Zo kan er dus een situatie ontstaan waarbij de ander, meestal vanuit een machtspositie, jou confronteert met zijn/haar behoefte. Omdat jouw grens niet helder is, ben je niet in staat om deze aan te geven en overschrijdt de ander jouw grens. Wanneer die ander niet geleerd heeft om grenzen te respecteren (wat vaak met het voorgaande samenhangt), vindt er dus grensoverschrijdend gedrag plaats.

Mensen die grensoverschrijdend gedrag vertonen, zijn geneigd  om de impact van hun acties te bagatelliseren of te ontkennen. Vanuit gestalttherapie wordt deze ontkenning gezien als een afweermechanisme om ongemakkelijke gevoelens te vermijden. Door dit mechanisme te doorbreken en verantwoordelijkheid te nemen voor de eigen acties ontstaat er ruimte voor verandering en herstel. Dit geldt niet alleen voor individuen, maar ook voor organisaties die wegkijken of problemen verdoezelen in plaats van ze aan te pakken.

Gestalttherapie draagt bij aan herstel en verandering

In het behandelen van grensoverschrijdend gedrag voor zowel dader als slachtoffer kan gestalttherapie een belangrijke bijdrage leveren. Als gestalttherapeut kijk ik verder dan alleen het signaleren van het symptoom en zoek ik naar onderliggende patronen in communicatie, cultuur en macht. Als gestalttherapeut richt ik mij op het hier-en-nu, onderzoek ik van daaruit wat er tussen client en zijn/haar omgeving gebeurt en laat de cliënt daar verantwoordelijkheid voor nemen. Zo bied ik als gestalttherapeut een veilige bedding om niet alleen symptomen aan te pakken, maar ook de diepere oorzaken van grensoverschrijdend gedrag bloot te leggen, naar boven te brengen zodat de cliënt het trauma kan verwerken.

Grensoverschrijdend gedrag moet niet alleen aan de kaak gesteld worden en de dader(s) aangepakt maar er zou vooral maatschappelijk onderzoek gedaan moeten worden naar de dieperliggende oorzaken zodat er uiteindelijk een duurzame  cultuurverandering kan ontstaan die leidt naar een gezondere en veiligere omgeving voor iedereen.

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl