Van Doomscrollen naar Daadwerkelijke Focus: Hoe we onze Aandacht kunnen Terugwinnen voor Ons Zelf

 We kennen het allemaal: je pakt je telefoon om “even” het nieuws te checken en drie kwartier later heb je vijftien artikelen gelezen, acht filmpjes bekeken en ben je beland bij een berichtje over een kat die piano speelt. Je kijkt naar de klok..Is het alweer zo laat? Je wilde eigenlijk dat recept nog nakijken maar nu is het alweer tijd om boodschappen te doen…Je aandacht wordt letterlijk in beslag genomen door je mobiel.

Vanuit gestaltperspectief is dit geen toeval. Ons brein werkt als een theater: Wat voor ons belangrijk of urgent lijkt, komt op het toneel (in gestalttermen ook wel ‘figuur’ of ‘voorgrond‘ genoemd), terwijl de rest wat op dat moment minder belangrijk is, achter de coulissen verdwijnt (dit wordt ‘achtergrond’ genoemd). In onze huidige samenleving hebben we echter niet meer zélf de regie over dat toneel: Via onze mobiel doen algoritmes, breaking news en pushmeldingen dat nu voor ons.

Het effect van eindeloze feed

Een gestalttherapeut zou zeggen: ‘onafgemaakte gestalten’ stapelen zich op. Anders gezegd: Elk stukje informatie dat we binnenkrijgen, is als een onderbroken cirkel die ons brein letterlijk en ‘figuurlijk’ wil afronden, wil sluiten. Maar als er steeds een nieuw stukje binnenkomt voordat de vorige cirkel gesloten is, wordt de illusie gecreëerd dat er op dat moment nog iets belangrijkers te lezen is. Dat geeft spanning en daar spelen social media en apps slim op in. Zodat je eindeloos op je telefoon blijft kijken en scrollen totdat je ‘oververzadigd’ en uitgeput raakt. Want je ‘voedt’ jezelf met niets. Het leidt je zelfs af van de wezenlijke voeding die je nodig hebt.

Wat er werkelijk in jou gebeurt

Doordat ‘de figuur’ voor jou steeds doelbewust, kunstmatig wordt onderbroken, treedt er ook een vervreemdend effect op naar wat er werkelijk in jou omgaat en wat er eigenlijk op dat moment bij jou van binnenuit om aandacht vraagt, dus figuur is. In plaats van om externe feed te consumeren vraagt jouw natuurlijke figuur namelijk om jouw gewaarzijn, om jouw opmerkzaamheid hier en nu: Het wil jou iets vertellen over jezelf, hoe jij je voelt en waar jij mogelijk behoefte aan hebt. Door alleen maar passief externe feed te consumeren, verlies je jouw vermogen om sensitief naar jezelf en anderen te kunnen zijn. Je isoleert jezelf en ervaart niet meer hoe het is om echt contact met de ander te maken. Dat isolement is dan ook heel duidelijk merkbaar. Waar ik ook kom, hetzij in de wachtkamer, hetzij tijdens het reizen met het openbaar vervoer, overal waar mensen samen zijn, zie ik hetzelfde tafereel: iedereen zit non-stop in zijn eigen telefoonbubble.

Vervreemding van jezelf door jezelf

Tot kortgeleden was eerder genoemde vervreemding vaak het gevolg van introjecten (ingeslikte boodschappen) die via onze opvoeders en leraren tot ons kwamen waardoor we het contact met ons zelf en onze wezenlijke behoeften kwijtraakten. In deze tijd werken wij dus nu ook volop zelf mee aan dit proces door onszelf te ‘voeren’ met boodschappen waar ons wezenlijke Zelf niets aan heeft! Diezelfde vervreemding is dan ook de reden dat mensen zichzelf kwijtraken, niet meer goed weten wie ze zijn en wat ze willen. Als gestalttherapeut ervaar ik dit maar al te vaak in mijn praktijk.

De weg terug

Gelukkig is er een weg terug. Door jezelf ten eerste bewust te worden van je gedrag en er bij stil te staan: Wat maakt dat ik mijzelf continue wil laten afleiden door mijn telefoon? Wat gebeurt er wanneer ik die inpuls beheers en gewoon maar laat komen wat er komt? Dan ontstaat er in eerste instantie ongemak, frustratie: Jouw verslaving speelt op.. Wanneer je de rust nog kunt opbrengen om verder te voelen dan merk je dat er zich in jou dingen afspelen. Dingen waar je misschien geen zin in hebt, die je eigenlijk niet wilt voelen, waar je bang voor bent en daarom liever wegdrukt..: Je grijpt naar je telefoon..Dit proces voltrekt zich binnen enkele milliseconden een aantal malen per dag. Zo vaak als jij je telefoon pakt.

Om weer sensitief te worden, jouw hier en nu-gewaarzijn te trainen, is het nodig dat je je lijf weer leert te voelen en te herkennen wat er in omgaat. Je leert weer te voelen wat er in jou omgaat. Je leert om niet tegen je ongemak te vechten maar het gewoon te laten bestaan. Als iets van jou, wat bij je hoort en waar je niet bang voor hoeft te zijn. 

Door weer naar jezelf te luisteren, voed jij jezelf op een wezenlijke manier en heb je geen telefoon meer nodig om je hiervan af te leiden. Daarmee kun je weer jouw eigen gestalten voltooien en ben jij weer de regisseur van je eigen toneel. Dan maak je eindelijk de cirkel rond.

 

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl

Omgaan met Depressie: 'Je Gevoel is Belangrijk maar je Bent je Gevoel niet'

 

Je voelt je somber en hebt geen zin in de dag. Alles kost je moeite en je wilt niemand zien. Gevoelens die we allemaal in meer of mindere mate herkennen. Ze kunnen je omlaag trekken en je helemaal in beslag nemen zodat het lijkt alsof er niets anders is…

Er kunnen meerdere oorzaken voor jouw depressiviteit zijn. Depressiviteit kan ontstaan als gevolg van een trauma wat je moet verwerken maar waar je jouw ‘antwoord’ nog niet op hebt gevonden. Het kan ook optreden wanneer je het gevoel hebt de regie over je leven kwijt te zijn en jij je niet gezien en gehoord voelt. Je voelt je stuurloos en weet niet meer wat je wilt. Het geeft je een gevoel van onmacht. In alle situaties ben je het contact met jezelf kwijt.

Wat niet werkt

Op gevoelens van depressiviteit zit je niet te wachten en kun je missen als kiespijn. Jouw verstand zal dan ook zo snel mogelijk proberen om er korte metten mee te maken: Het beïnvloedt je relatie(s) en voor het werk is het ook niet handig. Je gaat er dus tegen vechten of misschien zelfs wel ontkennen dat je die gevoelens hebt…

Als gestalttherapeut ervaar ik dit regelmatig in mijn praktijk. Het komt mensen niet uit om depressief te zijn.. (nou ja, heel even mag wel..), het past niet in het verhaal over henzelf: Het zelfbeeld wat zij in de afgelopen jaren opgebouwd hebben. Daarin is geen plaats voor ‘zwakte’ of kwetsbaarheid. Dus ga je gewoon door totdat..

Aspecten in ons zoals depressiviteit die geen aandacht krijgen, zullen vroeg of laat hun aandacht opeisen. Je wordt daardoor moe want naast je leven wat gewoon doorgaat, is er heel veel energie nodig om je depressiviteit eronder te houden, weg te drukken en dat put je uit. Totdat je breekt, net als die spreekwoordelijke kruik…                            

Dat het zover is gekomen, komt doordat je graag de controle houdt over jezelf. De controle verliezen, roept in onze beleving vaak veel angst op: Er kan dan immers van alles gebeuren wat we niet willen en kunnen overzien. De controle loslaten doe je dan ook niet zomaar, daar is een veilige (therapeutische) setting voor nodig waarin dit kan plaatsvinden.

Wat wel werkt 

Wat maakt het zo moeilijk om los te laten? Door te geloven dat jij je depressiviteit bent en dat er niets anders is. Je identificeert je er dus mee. ‘Loslaten’ betekent dus zo’n beetje opgaan in het niets, wat heel eng voelt.. Op het moment dat je je jouw depressiviteit toelaat, er laat zijn,  gebeurt er iets wonderlijks: Je merkt na verloop van tijd dat je rustiger wordt en dat er een jij is die een gevoel ervaart…Jij blijkt niet je gevoel te zijn maar de waarnemer van je gevoel. Er is dus een verschil/afstand tussen jou en je gevoel.

Dat is een belangrijke ontdekking. Het laat zien dat jij niet je gevoel bent maar dat je jouw gevoel hebt. Je hoeft er niet meer tegen te vechten omdat het gevoel niet jou heeft maar jij het gevoel. Je kunt er als het ware naar kijken en vervolgens besluiten wat jij ermee wilt. Er is plotseling een keuze: Je kunt het laten zijn wat het is maar je kunt het ook verder onderzoeken: Wat maakt mij depressief? Is het ‘nieuw’ of vloeit het voort uit een oud patroon, oude ervaringen?  

Gestalttherapie biedt de mogelijkheid om dit binnen een veilige bedding te onderzoeken. Als gestalttherapeut oordeel ik niet maar kijk alleen met jou mee en breng mijn hier en nu gewaarzijn in. Er is geen goed of fout maar alleen wat er is, binnen de veiligheid van het nu.

 

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl

Partnerrelatie: Van Machtsstrijd naar Ontmoeting

Nergens wordt het contact tussen twee mensen zo op de proef gesteld als in een partnerrelatie. In het begin lijkt alles vanzelf te gaan en ben je bereid alles van je partner te accepteren maar na een tijdje ontstaan in het harmonieuze contact de haarscheurtjes: De eerste meningsverschillen en ruzies treden op.  Ze laten zien dat er twee individuele mensen zijn die weliswaar een relatie met elkaar zijn aangegaan maar daarin niet meer bereid zijn om zich steeds aan te passen aan de ander…

Machtsstrijd: Angst voor de Ander

Het woord toont precies waar het hier om gaat: Een strijd om de macht. Soms subtiel, soms in een openlijk conflict. Twee mensen die op zo'n moment  overtuigd zijn van hun eigen gelijk en de ander daarvan proberen te overtuigen. Twee ego’s die met elkaar in de clinch liggen en vooral niet willen verliezen maar winnen. Winnen hoort namelijk bij controle houden over de situatie en verliezen hoort bij controleverlies over wat er gebeurt. En van dat laatste houdt het Ego helemaal niet want dat haalt alles overhoop: Alles over ‘wie ik ben’, maar vooral ‘wie ik wil zijn’. Er gebeurt dus van alles.. 

We willen niet verliezen omdat we van binnen bang zijn. Bang om ons kwetsbaar te tonen naar de ander want dat betekent gezichtsverlies cq zwakte. Daaronder zit vaak de angst dat de ander ons daarom zal afwijzen, pijn kan doen en misschien zelfs wel kan verlaten. Vanuit onze angst, verschansen we ons daarom in onze ’vesting’ en gaan we het gevecht met  elkaar aan.

Oude patronen doorbreken 

Wat maakt dat we reageren naar de ander zoals we reageren? We reageren vanuit een overlevingspatroon; een gedragspatroon wat we van kinds af aan hebben opgebouwd. We hebben geleerd ons zo aangepast te gedragen dat we niet gekwetst worden door anderen maar juist liefde en aandacht van hen ontvangen. We zijn daardoor vervreemd van wie we in wezen zijn en de behoeften die echt bij ons horen. In de loop van de jaren hebben we ons ego verder ontwikkeld en is ons huidige zelfbeeld ontstaan. We realiseren ons daarbij niet dat wij, als volwassenen in het contact naar onze partner, nu nog steeds vaak reageren vanuit dit kindpatroon.

Het is dus belangrijk om dit patroon te onderkennen en te leren herkennen. Voor het doorbreken van dit oude patroon, is echter meer bewustzijn over onszelf nodig. 

Gestalttherapie biedt de mogelijkheid om onderzoek naar onszelf te doen en onze overlevingsstrategieën op het spoor te komen. We leren in de therapie dat we als volwassene niet hoeven te overleven en vanuit het hier en nu bewust kunnen ervaren wat er in ons gebeurt in het contact met de ander. We leren dat we nu kunnen kiezen hoe we willen reageren, voor onszelf en in relatie tot de ander zodat in het contact met onze partner niet het Kind reageert maar de Volwassene in ons. 

 Van Machtsstrijd naar Ontmoeting

Door het geleerde zijn we nu als Volwassene in staat om onze behoeften in het moment te ervaren en die naar de ander in contact te brengen. Daarbij zijn we niet meer bang om ons kwetsbaar op te stellen. (zoals we dat als kind wel waren en daarop gesanctioneerd  konden worden.) We hebben geen macht meer nodig om de situatie te beheersen, onze angst te verbergen en te vechten om onszelf te handhaven.

Het betekent dat we, steeds weer opnieuw, ‘blanco’ het contact met onze partner aan kunnen gaan. Om elkaar zonder verwachtingen en voorwaarden te ontmoeten.

Arjen Hart

gestaltpraktijkarjenhart.nl 

Mijn Identiteit: 'Van Bolwerk naar een Lege Huls'

Onze identiteit is belangrijk voor ons. Identiteit gaat over wie we zijn maar vooral wie we willen zijn. We creëren 'ons verhaal' in de loop van de jaren en stellen het desgewenst wat bij. Dat betekent dat vooral ons ego onze identiteit bepaalt. Het lijkt iets statisch, een vastomlijnd begrip te zijn. Het heeft te maken met ons verleden en onze toekomst. Met verwachtingen die we stellen aan onszelf en aan anderen en de normen die we daardoor onszelf en anderen opleggen. 

  Identiteit: Bolwerk van het ego

In de loop van de jaren ben ik steeds meer gaan ontdekken dat mijn identiteit niet iets statisch is maar een dynamisch, continue aan verandering onderhevig proces. Het gaat meer over 'onderweg zijn' dan over het reisdoel, mijn 'bestemming': Wie ik wil zijn. Iets wat altijd in de toekomst lijkt te liggen.

Ik ben onderweg zonder speciaal doel maar met al m'n zintuigen wijd open: Ik voel mij heel helder en ben volledig aanwezig. Wat betekent dat dan 'volledig aanwezig' zijn? Het betekent dat ik alles wat er zich hier en nu voordoet volledig waarneem, inclusief mijn (fysieke) reactie erop.

Kort geleden ervaarde ik wat het betekende om volledig aanwezig te zijn. Het gebeurde zomaar zonder enige aanleiding. Ik werd met één vingerknip in het nu gezet:  

Ik ben thuis en luister naar muziek van Arvo Part. Plotseling voel ik mij volledig één met die muziek, die voor mij een totale wijsheid, een allesomvattend weten uitdrukt...Ik voel mij één met alles om mij heen.. Alle gedachten, ideeën en emoties er omheen worden naar de achtergrond gedrongen. Alsof ik een messcherpe foto neem van iets of iemand waarbij de achtergrond volledig vervaagt en geen betekenis meer heeft.  Er is geen verleden en geen toekomst. Dat verdraagt het Nu simpelweg niet.

Het laat mij zien dat gedachten, ideeën  en emoties als pijn, woede en verdriet, je weg trekken uit het nu. Ze refereren vrijwel altijd aan oude ervaringen of zijn projecties van oude ervaringen in de toekomst.

Ik ontdekte ook dat het een staat van zijn is die ik bij mijzelf kan trainen. Want, hoe simpel het ook klinkt, het is het moeilijkste wat er is! Na ieder moment van onachtzaamheid trekt het ego mij uit het nu. Zogauw ik dit bij mijzelf waarneem, stel ik mijzelf onmiddellijk de vraag: Wat belemmert mij hier en nu om volledig aanwezig te zijn? Of: Ben ik nu nog wel volledig aanwezig?

Het regelmatig stellen van deze vragen aan mijzelf maakt al dat ik er meer 'ben'. Het heeft op mij een bijna prikkelend effect. Ik voel mij vrijer, minder ge-bonden maar juist meer ver-bonden met mijn omgeving.

Het vasthouden aan mijn verhaal over mijzelf is daarmee totaal zinloos geworden want welk doel dient dit nog? Deze ego-presentatie van mijzelf die mijn angsten onder controle houdt, verantwoording aflegt aan mijzelf en mijn omgeving over mijn doen en laten, voelt nu als een overlevingsstrategie die mij totaal niet meer dient.

  Lege huls, stille getuige 

Het lijkt er totaal niet meer toe te doen wat er gebeurt en wie ik ben. Mijn identiteit van wie ik ben en wie ik wil zijn, verwordt tot een lege huls, een stille getuige uit een nameloos verleden.

Wat blijft, is dat ik onderweg ben zonder doel en bestemming met al mijn zintuigen wijd open, alle veranderingen verwelkomend in het vertrouwen dat alles goed is zoals het is. 

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl 

Omgaan met Angst: De Stilte in het Oog van de Storm

Het wereldnieuws geeft momenteel alle aanleiding om angstig te zijn. De veranderingen op het wereldtoneel volgen elkaar in hoog tempo op en niemand weet waar het naartoe gaat. Ook al raakt het mijn persoonlijke leven nog niet daadwerkelijk, ik merk wel dat het zich permanent op de achtergrond beweegt. Het stemt mij tot nadenken hoe er mee om te gaan.

Jaren geleden maakte ik kennis met het Eckhart Tolle’s De Kracht van het Nu. Een indrukwekkend boek wat ik regelmatig herlees omdat het voor mij niets aan betekenis heeft ingeboet. Het biedt mij de inzichten en handvatten om het leven zoals zich dat nu aan mij manifesteert, aan te kunnen.

In De Kracht van het Nu legt Eckhart Tolle uit dat angst voortkomt uit onze identificatie met gedachten over de toekomst of het verleden en dat echte bevrijding van angst ligt in volledige aanwezigheid in het huidige moment. Angst heeft in ons -tot nu toe- betrekkelijk veilige leven vrijwel altijd betrekking op de toekomst maar zelden op het hier en nu.

De basis van onze angst, eerder opgedane ervaringen, ligt dus in het verleden. Wij projecteren de herinneringen en gedachten erover vervolgens in de toekomst: Ik ben dus bang voor zaken die zouden kunnen gaan gebeuren maar die in het hier en nu voor mij meestal niet aan de orde zijn.

Een metaforisch beeld dient zich aan: Om mij heen raast de storm maar in het oog van de storm is het stil...: Wanneer ik mijzelf de simpele vraag stel of ik hier en nu een probleem heb dan zou het antwoord heel vaak ‘nee’ luiden. Met andere woorden: Ik bevind mij meestal niet in de turbulente periferie van de storm maar in de rust en de stilte van het oog…

Een mooi beeld. Maar onze gedachten zijn razendsnel en halen ons telkens weer meedogenloos uit het nu. We worden bang en raken in paniek. Het is niet zo makkelijk om in het moment te blijven...

Om weer contact met het hier en nu te leren maken, leer ik als gestalttherapeut mijn cliënten onder meer om te vertragen, door dingen letterlijk langzamer te doen. Alsof je naar je eigen film kijkt en die bewust langzaam afspeelt en/of stopzet. Of om bij het eerste metaforisch beeld te blijven: Ik leer hen om zich niet mee te laten nemen door de storm maar zich naar de rust van het oog te bewegen. En zichzelf vervolgens de vraag stellen: Wat gebeurt er hier en nu echt? Wat kies ik nu voor mijzelf?  Mij laten meenemen door de storm of mijn rust te bewaren..

De kerninzichten van Eckhart Tolle over het omgaan met angst sluiten naadloos aan op hoe er binnen de gestalttherapie mee wordt omgegaan:

      1. Angst ontstaat in de geest, niet in het Nu

Angst is bijna altijd een projectie naar de toekomst (angst voor wat kan gebeuren) of een herinnering aan pijn uit het verleden. Als je volledig in het Nu bent, verdwijnt angst.

2. Observeer je gedachten zonder identificatie

In plaats van jezelf te verliezen in angstige gedachten, kun je ze observeren als een neutrale waarnemer. Besef dat jij niet je gedachten bent; ze komen en gaan.

3. Accepteer en voel de angst zonder verzet

Verzet tegen angst versterkt het. Door de emotie volledig toe te laten zonder oordeel of identificatie, verliest het zijn kracht over je.

4. De kracht van ademhaling en lichaamsbewustzijn

Tolle adviseert om je aandacht naar je ademhaling en je lichaam te brengen. Dit helpt om uit je gedachten te stappen en volledig aanwezig te zijn.

5. Overgave aan het moment

In plaats van in strijd te gaan met wat zou kunnen gebeuren, oefen overgave aan wat nu is. Dit betekent niet dat je passief bent maar dat je geen onnodig lijden creëert door mentale weerstand.

Bovenstaande inzichten zullen de wereldproblemen niet oplossen maar kunnen wel helpen om het leven voor onszelf wat dragelijker te maken. Door jezelf steeds de vraag te stellen of je hier en nu een probleem hebt, besef je waar jij je bevindt; in de periferie, de turbulentie: de waan van de dag of in het oog, jouw realiteit van het hier en nu die er wellicht veel rustiger uitziet.

We kunnen zo afstand houden van datgene waar wij geen invloed op uit kunnen oefenen en ons nodeloos belast en angstig maakt.

 

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl

De Relatie tussen Ik en Mijzelf: Concurrenten of Maatjes

In het programma Spraakmakers van de NPO komt op 17 februari  jl spraakmaker Nora in de in de rubriek Uitzendbureau met een vraag voor emeritus hoogleraar Psychologie Liesbeth Woertman: ‘Ik zeg wel eens tegen mijzelf: Ik word zo moe van mijzelf’: Zijn Ik en Mezelf dezelfden, hoe zit dat, ik ben toch één persoon? Een leuke vraag die mij als gestalttherapeut meteen mijn aandacht trekt.                                                                                                     

   Ik en mijzelf  

Liesbeth Woertman, schrijfster van het boek 'Zeg me wie ik ben', gaat niet in op de moeheid van Nora maar wel op het verschil tussen Ik en Mijzelf. Het Ik wordt gedefinieerd in relatie tot Jij, de Ander. Wanneer je de vraag stelt: ‘Wat is een vrouw’ dan kom je daar niet uit zonder de man ernaast te zetten. Het gaat om het verschil. Het Ene wordt dus gedefinieerd ten aanzien van het Ander. Met de begrippen Ik en Mijzelf ligt dit wat moeilijker omdat dit abstracte begrippen zijn, die  binnen één persoon verenigd zijn en van buitenaf niet te onderscheiden zijn.

Liesbeth Woertman ziet het Ik als een optelsom van onze ervaringen. Het Ik vertegenwoordigt ons denken, onze verwachtingen van onszelf en de ander. Maar wie we zijn, is groter, is meer dan het Ik. 

Er is ook nog het Me, het Mijzelf, datgene wat we nog niet geleefd hebben, waar we bang voor zijn, dat wat we als potentie, mogelijkheid in ons dragen, de Me is hoe we ons voelen. Willen we daarmee in contact komen dan is het voelen heel belangrijk. De Me is de schatkamer van het gevoel, van het lichaam die kennis in zich draagt van de eeuwigheid'.

'Ik' als de Ervarende, sturende Aanwezigheid

In de Gestaltpsychologie staat het ik voor het directe, bewuste en actieve deel van onze ervaring. Ik is degene die handelt, kiest, voelt en waarneemt in het moment. Wanneer je bijvoorbeeld zegt: "Ik voel boosheid", dan is ik degene die de emotie waarneemt en ervaart. Het is het deel van ons dat in contact staat met de buitenwereld en beslissingen neemt over hoe we reageren. Het Ik is gekoppeld aan ons Ego, lees: Hoe wij onszelf zien, de gewenste versie van onszelf, onze wensen en te behalen doelen. Het verhaal over onszelf wat wij de anderen vertellen en hoe we denken dat anderen ons zien. Het ego schermt ons echter vaak af voor zaken waar wij geen zin in hebben, voor ongemak en pijn. Het creëert om die reden aanpassingen waardoor wij gewoon door kunnen gaan met ons leven om te kunnen overleven. Het heeft in die zin een’ blinde vlek’.

'Mijzelf' als Voelende, Wetende Aanwezigheid

Mijzelf verwijst daarentegen naar het beeld dat we over onszelf hebben opgebouwd. Het omvat het meer onbewuste deel van onszelf, gekoppeld aan ons gevoelslichaam. Onze verborgen behoeften, verlangens en potenties. Maar ook: Ons verleden en ervaringen: trauma's en kwetsuren, onze introjecten; ingeslikte boodschappen, verworden tot negatieve overtuigingen. Bijvoorbeeld iemand zegt "Ik ben nu eenmaal onzeker", dan komt dat voort uit mijzelf, het geconstrueerde zelfbeeld dat voortkomt uit vroegere ervaringen en overtuigingen. Het is een vastgelegde identiteit die niet per se in lijn hoeft te zijn met de directe ervaring van het moment. 

Het vertegenwoordigt ook een puur, kwetsbaar deel van ons wat nog verbonden is met ons kind van vroeger. Dit deel van ons geeft signalen aan ons ‘volwassen ik’ af wanneer er pijn, verdriet en boosheid optreedt. Dit deel in ons is ook creatief en speels en kan juist ook fungeren als kompas. (Zie ook blog ’Innerlijk Kind; Verborgen Kompas’

Wisselwerking tussen Ik en Mijzelf

Het Ik en Mijzelf lijken tegenpolen te zijn: Het rationele Ik versus het meer kwetsbare, gevoelvolle Mijzelf. In mijn praktijk zie ik vaak bij mijn cliënten dat het Mijzelf gesaboteerd wordt door het Ik. Het Mijzelf zendt signalen naar het Ik omdat er iets niet goed gaat; er is bv een gewaarwording van woede of pijn. Het Ik (Ego) heeft daar geen zin in, negeert deze signalen en overleeft door zich aan te passen aan de situatie. Dit leidt tot een overlevingsstrategie, een gedragspatroon wat jaren aan kan houden.

Totdat...Het Mijzelf wakker wordt en signalen zendt naar het Ik: Zo kan het niet langer, er moet iets veranderen...Het gaat wringen. Dit is vaak het moment waarop cliënten hulp gaan zoeken. Ze voelen dat er iets niet klopt in henzelf maar zijn zich vaak nog niet bewust wat er aan de hand is.

Gestalttherapie:  'Mijzelf' en 'Ik' als complementaire delen

Al tijdens de intake wordt vaak al duidelijk dat er een gedragspatroon ontwikkeld is wat niet meer functioneel is en de cliënt niet meer dient. Het Ik wordt zichtbaar, wat het doet en het meer verborgen Mijzelf wordt zichtbaar gemaakt. Dit kan heel confronterend zijn. Daarna is de vraag: Wat doet het Ik? Gaat het Ego protesteren? Laat het Ik Mijzelf toe? 

Terugkomend op Nora’s vraag adviseert Liesbeth Nora om ‘haar Ik eruit te zetten’, uit haar hoofd te komen, uit haar denken en verwachtingen te gaan en vanuit haar buik te voelen hoe het met haar gaat. ‘Onderzoek je gevoel en besef dat het te maken heeft met de beelden in je hoofd’. Ze gebruikt het beeld van het jezelf zien in de spiegel: Je kunt jezelf niet objectief waarnemen van buiten naar binnen maar je kunt jezelf wel voelen van binnen naar buiten. 

Als gestalttherapeut leer ik mijn cliënten dat het niet het één of het ander is. We hebben zowel ons Ik als ons meer verborgen Mijzelf nodig. Het Ik (Ego) helpt ons om onszelf doelen te stellen en daarnaar te handelen. Het helpt ons om ons leven vorm te geven. Het Mijzelf helpt ons door ons te vertellen wat wezenlijk bij ons hoort, waar we echt behoefte aan hebben en wat in een situatie 'klopt' of juist niet klopt. Het Ik en MIjzelf vullen elkaar aan. Ze kunnen elkaar respecteren en vriendjes worden. Om ze te laten samenwerken is wel voldoende bewustzijn en zelfkennis nodig.

In gestalttherapie wordt er daarom gewerkt aan:

1. Bewustwording van patronen – Opmerken wanneer we handelen vanuit een oud patroon in plaats vanuit onze wezenlijke behoefte op de situatie.
2. Experimenteel onderzoeken – Nieuwe gedragingen en reacties uitproberen om te ontdekken dat we niet vastzitten in een bepaalde identiteit of rol, maar vanuit het hier en nu kiezen wat we willen.

Alleen zo verenigen we ons Ik en Mijzelf om zo een bewust, vrij mens te worden die zich niet meer laat leiden door oude patronen maar steeds keuzes maakt vanuit het hier en nu.

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl

Moeheid zonder Aanwijsbare Reden: Een Diepere Kijk naar de Verborgen Oorzaken

Als je je inspant op je werk of thuis in huis word je moe. Er is een duidelijke relatie tussen jouw inspanning (oorzaak) en jouw moeheid (gevolg). Nadat je uitgerust bent, kun je gewoon weer een nieuwe taak aan.

Wanneer jij je blijvend moe voelt, is het goed om eerst je huisarts te raadplegen. Als de vermoeidheid gepaard gaat met symptomen zoals onverklaarbaar gewichtsverlies, koorts, kortademigheid, of hevige pijn, is het noodzakelijk  dit zo snel mogelijk te laten onderzoeken dan wel als redenen van jouw moeheid te laten uitsluiten.

In dit blog gaan we dieper in op de mogelijk verborgen oorzaken van moeheid zonder aanwijsbare reden, hoe je deze kunt herkennen en wat je eraan kunt doen.

Mogelijke aanwijsbare oorzaken van moeheid

1. Stress en mentale belasting
   Zelfs als je het zelf niet merkt, kan langdurige stress een grote impact hebben op je energieniveau. Chronische stress zet je lichaam continu in een staat van paraatheid, wat uitputtend is. Dit geldt ook voor mentale belasting zoals piekeren of het verwerken van emotionele gebeurtenissen. Het kan al wijzen op het ontwikkelen van een burn-out.
2. Hormonale disbalans
   Problemen met je schildklier (bijvoorbeeld hypothyreoïdie) of veranderingen in hormonen (zoals tijdens de overgang) kunnen leiden tot vermoeidheid. Hormonen spelen een cruciale rol in het regelen van je energieniveau.
3. Slaapstoornissen
   Soms denk je zelf dat je goed slaapt, maar schijn kan bedriegen. Slaapstoornissen zoals slaapapneu of rusteloze benen kunnen de kwaliteit van je slaap ernstig verstoren, ook als je het zelf niet doorhebt.
4. Voedingsstoffen tekort
   Tekorten aan essentiële vitaminen en mineralen, zoals ijzer, vitamine D, of vitamine B12, kunnen een enorme invloed hebben op hoe energiek je je voelt. Dit is vaak een onzichtbare oorzaak, maar gelukkig makkelijk vast te stellen via bloedonderzoek.
5. Onderliggende gezondheidsproblemen
   Sommige medische aandoeningen zoals chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS), en ME (Myalgische Encephalomyelitis), fibromyalgie of zelfs een sluimerende infectie, kunnen moeheid veroorzaken.

Wat kun je er Zelf aan doen?

1. Kijk naar je levensstijl
   Zorg voor een regelmatig slaapritme, eet gezond en voedzaam en beweeg voldoende. Zelfs een dagelijkse wandeling kan al helpen om je energie te verhogen.
2. Verminder stress
   Probeer mindfulness, yoga of ademhalingsoefeningen om stress te verminderen. Mentale rust is zeker zo belangrijk als fysieke rust.

Een goede huisarts zal bovenstaande punten zeker meenemen in zijn onderzoek en zal zeer waarschijnlijk ook een bloedwaardenonderzoek aanbevelen.

Niet aanwijsbare oorzaken: Energielekken

Maar wat te doen wanneer de huisarts echter geen concrete oorzaak kan vaststellen en jouw bloedwaarden normaal blijken te zijn?  Dan bestaat de kans dat er onbewuste psychische factoren in het spel zijn. Er is mogelijk sprake van een energielek waardoor je energie kwijtraakt aan zaken waar je je niet bewust van bent.

In ons hectische leven nemen we geen tijd om te onderzoeken hoe het echt met onszelf is. We nemen geen rust om ‘te luisteren naar ons lichaam’ ook al is dit tegenwoordig al een ingeburgerde kreet.  We luisteren alleen naar ons hoofd wat meestal een halfuurtje vooruitloopt op waar wij op dit moment zijn: Die mail die er vandaag écht uit moet, kinderen die straks van school gehaald moeten worden etc. We beseffen nauwelijks wat het betekent om ‘stil te staan’ en simpelweg bij onszelf waar te nemen wat er nu is.

Wanneer we de moeite nemen om dit wel te doen, kan het ons op het spoor zetten van diep gekoesterde onvervulde behoeften en gedragspatronen die ons niet meer dienen. In mijn praktijk leer ik als gestalttherapeut mijn clienten contact te maken met hun lijf. Ze leren hun lijf te ‘scannen’ en te gebruiken als ‘barometer’:  Wat vertelt mijn lijf mij hier en nu? Zijn er spanningen, sensaties en emoties en welke gedachten gieren er door mijn hoofd?

Klopt het nog hoe ik in mijn werk sta?  Ben ik mijn omgeving niet erg aan het pleasen? Wat wil ik eigenlijk?...Wanneer de antwoorden op deze vragen niet overeenkomen met wat jij voor jezelf echt wilt dan loopt er energie weg. Energie die je nu gebruikt om je irritaties te onderdrukken, je collega te pleasen of om je echte behoeften te ontkennen en te onderdrukken zodat jij jezelf saboteert.

Daar wordt je behoorlijk moe van en maakt dat je dus energie te kort komt.  Gestalttherapie kan je helpen om jezelf weer ‘terug te pakken’ zodat je weer de regie in handen krijgt en je weer alle energie benut waar jij het voor wilt gebruiken.

 

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl

De Realiteit Accepteren: Alles is al Gebeurd

Marian Slob, filosofe, spreker en essayist en sinds 2023 de denker des vaderlands werd vorige jaar geinterviewd in het NPO radioprogramma Dit is De Dag. Het interview werd blijkbaar vorige week opnieuw uitgezonden. De wijze waarop zij met een onbevangen optimisme zonder enkele pretentie vertelt hoe zij erin slaagt naar zichzelf en de wereld te kijken met rust en compassie, spreekt mij als gestalttherapeut erg aan.

Het leven met al zijn conflicten overspoelt ons via social media en we dreigen erin te verdrinken. Marjan Slob laat mij zien hoe wij vanuit een metapositie de balans kunnen vinden tussen ons eigen geluk en de vaak gewelddadige wereld om ons heen. De polarisatie verleidt ons stelling te nemen in conflicten maar uiteindelijk blijken we meestal onmachtig om er echt iets aan te kunnen doen. Dit geldt voor de invloed die we kunnen hebben op het leven van anderen en maar in iets meerdere mate op ons eigen leven. Marjan Slob: ‘Het leven is rommelig en je struikelt eigenlijk al voor je eigen plannen uit’. Ze komt vanuit haar persoonlijke ervaringen tot de conclusie dat het zich aantrekken van het lijden van de wereld om haar heen niet bijdraagt aan haar persoonlijk geluk maar daar juist nodeloos afbreuk aan doet. Voor een dergelijk standpunt is moed nodig. Voor mij getuigt dit van een gezond egoïsme.

Het zet mij onwillekeurig ook op het gedachtengoed van de Amerikaanse schrijver Neale Donald Walsh, In zijn boekenreeks Gesprekken met God beschrijft deze schrijver in de late jaren 90 het leven op een fascinerende manier. Hij vergelijkt het leven met een cd-rom: alles wat je ooit zou kunnen ervaren, is al voorgeprogrammeerd en aanwezig op de schijf. Het enige wat jij doet, is bepalen welke ervaring je op een bepaald moment afspeelt. Dit concept roept vragen op over vrije wil, tijd, en de aard van onze realiteit. Stel je voor dat je een computerspel speelt. Het hele spel — elke mogelijke uitkomst, elk level en elke verborgen schat — staat al op de schijf. Jij kiest alleen welke route je neemt en welke scenario’s je ontgrendelt. Volgens Walsch werkt het leven op dezelfde manier. Vanuit een hoger perspectief zijn alle mogelijke gebeurtenissen immers al ‘geschreven’. Alles wat je ooit zou kunnen meemaken, bestaat al in het kwantumveld van mogelijkheden.

Deze metafoor suggereert dat verleden, heden en toekomst niet lineair zijn, maar dat tijd eerder functioneert als een soort menuscherm. We navigeren door verschillende ervaringen, maar die ervaringen bestaan al. Jij bent echter degene die de route cq de soort ervaring kiest! Dit is precies wat ik als gestalttherapeut mijn cliënten leer.

Neale Donald Walsch                                                                                                   

Verzeilen we met deze metafoor in fatalisme?   Nee, naar mijn idee maakt het ons bewust dat wij onderdeel zijn van een  groter geheel maar daarop geen invloed kunnen uitoefenen. We kunnen slechts onze eigen 'menukaart' volgen en zo onze eigen ervaringen kiezen om zo ons eigen leven vorm te geven. Daarnaast geeft deze visie ons de mogelijkheid om te kunnen geloven in een alles overstijgend spiritueel proces waarbij kantelingen in de geschiedenis van de toekomst nog mogelijk worden: Niet door ons voorspeld als ‘zijnde mogelijk’ vanuit onze huidige werkelijkheid  maar zich manifesterend vanuit een voor ons onbekende, hogere werkelijkheid. Een mooi voorbeeld van zo’n recente, door ons niet verwachte kanteling in de geschiedenis is de machtswisseling die zich in Syrië vrijwel vanuit het niets heeft voltrokken.

Marjan Slob's boodschap: Sluit de ogen niet voor de realiteit maar laat die zich op een voor jou gezonde wijze verhouden tot jouw persoonlijk geluk en leven. Het leven is niet alleen maar licht. Als je jezelf toestaat de donkerte, de zwaarte te zien, is dat ook schoonheid. Menszijn is niet zo simpel. We kunnen alleen maar vanuit onszelf naar vermogen mee resoneren met de wereld om ons heen.

Zowel Marjan Slob als Neale Donald Walsch bieden ons een manier om ons niet volledig persoonlijk verantwoordelijk te hoeven voelen voor alle ellende in de wereld en daaronder te lijden maar geven ons een tool om ons persoonlijke leven / geluk bewust vorm te geven zonder dit nodeloos te laten overschaduwen door de gruwelijke realiteit van alle dag. 

We zijn verantwoordelijk voor onze eigen ervaringen maar in veel beperktere mate voor die van de mensen om ons heen.  En dat is voor mij in elk geval een troost en een geruststelling.

Arjen Hart

www.gestaltpraktijkarjenhart.nl